- emailcontact@slimwerken.com
- telefoon013-5770495
Waardoor krijg ik te veel prikkels, hoe werkt overprikkeling en belangrijk wat kan ik er tegen doen dat ik overprikkeld raak?
Te veel prikkels krijgen, daar hebben heel veel mensen last van tegenwoordig. En dat is ook niet zo gek, want er zijn continue heel veel prikkels die onze aandacht vragen. Hierbij gaat het om de prikkels die we binnenkrijgen van alle drukte en bedrijvigheid om ons heen en prikkels die zijn ingegeven door commercie. Zoals bijvoorbeeld de reclameschermen op het station of de reclameposters in een bushokje.
Niet alle prikkels komen even hard binnen en niet alle prikkels hebben evenveel impact. Ook is het zo dat niet alle mensen dezelfde prikkelgrens hebben. En het is zelfs zo dat jouw eigen prikkelgrens verschuift in de tijd.
In dit artikel lees je alles wat je wilt weten over te veel prikkels, overprikkeld zijn, overprikkeling en waar dit door veroorzaakt wordt. Natuurlijk lees je ook wat je zelf tegen dit te veel aan prikkels kunt doen en hoe je zo je zo zorgt voor rust in je hoofd.
Prikkels zijn signalen die binnenkomen via je zintuigen. Dus alles wat je ziet, hoort, ruikt, proeft of voelt is een prikkel. Deze prikkels worden ontvangen door je zintuigen : ogen, neus, oren, tong en huid en worden daarna verwerkt door je hersenen.
Bij het verwerken van de prikkel proberen je herenen onder andere de volgende vragen te beantwoorden:
Als je beseft dat je elke seconde letterlijk duizenden prikkels binnenkrijgt kun je voorstellen dat je brein het hier behoorlijk druk mee kan hebben. Zeker als er actie gewenst is.
Niet iedere prikkel heeft even veel impact. Sommige prikkels komen harder binnen dan andere. In zijn algemeen kun je zeggen, dat prikkels via schermen veel intenser binnenkomen dan overige prikkels.
Naast het feit dat niet alle prikkels even hard binnenkomen, hebben ook niet alle prikkels even veel impact. Als je brein tot de conclusie komt dat je iets moet doen met die prikkel, dan leidt deze prikkel eerder tot overprikkeling, dan in de situatie dat je brein denkt dat je geen actie hoeft te ondernemen. Maar elke prikkel heeft impact en brengt je een stapje dichter bij je prikkelgrens en dichter bij de kans dat het druk en onrustig in je hoofd wordt. Want het verwerken van iedere prikkel kost tijd en energie, hoe klein die hoeveel tijd en energie ook is.
En als laatste wil ik hier nog aan toevoegen dat sommige prikkels juist voor ontspanning zorgen en je misschien wel verder van je prikkelgrens afbrengen.. Als je bijvoorbeeld aan de rand van een open plek in het bos zit en je gaat even letten op geluiden, dan hoor je waarschijnlijk heel veel vogels roepen en/of zingen. Dat zijn heel veel prikkels die binnenkomen en die verwerkt moeten worden. Maar deze prikkels zorgen juist voor meer rust in je hoofd, en niet tot onrust. Tenminste bij de meeste mensen.
Niet iedereen reageert hetzelfde bij een te veel aan prikkels. Iemand die bijvoorbeeld hoog gevoelig is kan gelijk onrustig worden, bij een te veel aan prikkels. Terwijl iemand anders juist eerst hyperactief wordt door overprikkeling en bij die hyperactieve persoon volgt de onrust en vermoeidheid pas later.
Wanneer worden veel prikkels, te veel prikkels. Daar is niet echt een antwoord op te geven. Er is niet een bepaalde grens waarop je kunt zeggen en nu is het veel en daarvoor was er nog niets aan de hand Het werkt een beetje als de druppel die de emmer doet overlopen die ervoor zorgt dat je boos of geïrriteert raakt maar daarvoor was er al onrust te bemerken. Je emmer is niet op alle dagen even groot. Op sommige dagen lijk je een emmer van 100 liter te hebben en op andere dagen is het echt maar 5 liter. En dan kan het ook zijn dat je emmer bij de lunch al bijna volg vol is, terwijl op andere dagen dit nog lang niet het geval is.
Als je bijvoorbeeld ’s avonds overprikkeld raakt door het kijken naar televisie, dan is dat kijken de druppel die de emmer doet overlopen. Als je drukke werkdag achter de rug hebt en in de drukke trein naar huis bent gereden, dan zul je na 10 minuten tv kijken misschien al overprikkeld zijn. En als je de hele dag maar wat in de tuin hebt geluierd met een boek en een pot thee binnen handbereik dan is de overprikkeling er misschien pas na 3 uur tv kijken. Of de overprikkeling komt dan misschien helemaal niet. Het gaat bij te veel prikkels, om het stapelen van prikkels en op een gegeven moment dan is het te veel.
Dat stapelen kan zijn door heel veel prikkels na elkaar en dat deze prikkels na elkaar zijn gekomen zonder dat je brein tussendoor even prikkelvrij is geweest en tot rust heeft kunnen komen. Het stapelen van prikkels kan ook komen door heel veel prikkels gelijktijdig binnen te krijgen.
Enkele voorbeelden van het stapelen van prikkels, waardoor je te veel prikkels krijgt:
Alle vormen van stapelen zorgen ervoor dat brein overprikkeld kan raken en dat je dit op een één of andere manier gaat merken.
Je merkt dat je overprikkeld raakt aan je eigen emoties, gevoel, gedrag en fysiek. Zaken, symptomen waar je overprikkeling bij veel mensen aan kunt herkennen zijn:
Maar je merkt het misschien ook wel aan andere zaken. De drukte en je onrust in je hoofd herken je misschien terug in de chaos die het op je bureau is. Ik heb bij mijzelf herkent dat er een directe relatie is tussen mijn hoofd en mijn bureau. Als het rustig is in mijn hoofd ruim, ik telkens goed mijn bureau op. Bij onrust, wordt het al snel een chaos op mijn bureau. En die chaos zorgt dan weer voor extra onrust in mijn hoofd en zo houdt het elkaar in stand.
Overal waar je bent krijg je prikkels binnen. Want alles wat je ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt is een prikkel. Als je alleen in een stille meditatie-ruimt zit met je ogen dicht, dan zijn er heel weinig prikkels. En als je op zaterdagavond in een druk café staat krijg je heel veel prikkels binnen. Het aantal prikkels dat je overdag op je werk binnenkrijgt zit daar waarschijnlijk ergens tussenin.
Je krijgt prikkels van onder andere uit de onderstaande zaken. En dit is maar een kleine selectie
De telefoon wil ik hier apart benoemen. Dat is omdat dit voor veel mensen een hele belangrijke bron van overprikkeling is. Je smartphone zorgt ervoor dat je gedurende de dag heel veel prikkels krijgt, en voor veel mensen zijn dit te veel prikkels. Dat dit vaak te veel prikkels zijn komt door de volgende zaken:
Iedere keer als je een swipe geeft op Instagram, een berichtje verstuurt, of een kort filmpje bekijkt, wordt er een klein beetje dopamine in je brein aangemaakt. Dopamine is een gelukshormoon en dat vind je brein heel erg fijn. Na 20 keer swipen en 10 appjes heb je al zoveel dopamine-shotjes ontvangen dat je brein alleen nog maar meer meer meer wil. Dat is de reden waarom dat het zo moeilijk is om je telefoon neer te leggen nadat je even een paar filmpjes hebt bekeken.
Je telefoon zorgt voor heel veel prikkels per minuut, het gaat om intense prikkels en vaak ongemerkt vele uren per dag. Er is niets mis met de smartphone of het gebruik daarvan, maar als je regelmatig last hebt van overprikkeling, dan zit hier waarschijnlijk een belangrijke oorzaak voor de drukte in je hoofd of andere zaken waar je last van hebt.
Nu je wat meer kennis hebt over te veel prikkels en overprikkeling nu antwoord op de vraag “wat kun je hier zelf tegen doen?”
Hieronder een aantal praktische tips, kies de tips eruit waarvan jij denkt dat je er het meeste aan hebt, of die jij het eenvoudigste kunt toepassen. Als het toepassen van een tip is gelukt en onderdeel is geworden van je normale routen van je normale leven, ga dan eventueel aan de slag met een andere tip om zo meer rust in je hoofd te krijgen en te behouden.
Deze ligt natuurlijk wel erg voor de hand, maar ik wil hem toch noemen. Als je in de ochtend in een stiltecoupe van de trein gaat zitten, heb je minder prikkels gestapeld voordat je op werk komt, dan dat je in een drukke praatcoupe bent gaan zitten. In de supermarkt is het op zaterdagochtend om 9.00 veel minder druk dan om 14.00 in de middag en dat zorgt er ook voor dat je minder prikkels hebt gestapeld, zodat je in ’s avond minder last hebt van uit eten in het toch wel drukke restaurant.
Iedere keer als je een stapel met papieren op je bureau ziet liggen, denkt je brein waarschijnlijk aan het werk dat daar nog mee moet gebeuren. Zorg dus voor een zo leeg mogelijk bureau en zo heb je weer wat prikkels uitgeschakeld.
Een melding op je beeldscherm dat je nieuwe mail hebt ontvangen is een prikkel en het is een prikkel die voor actie en onrust in je hoofd zorgt. Zet die meldingen zo veel mogelijk uit op je computer, tablet en telefoon.
Een advertentieblokker in je browser zorgt ervoor dat je veel minder prikkels binnenkrijgt als je even iets aan het opzoeken bent op internet.
Sommige mensen kunnen juist superfijn werken met muziek aan, andere hebben meer behoefte aan stilte. Maar ook als je muziek luistert, kun je keuzes maken. Puur naar muziek luisteren zorgt voor minder intense prikkels dan luisteren naar de radio. Dat komt omdat er op de radio meestal heel veel gepraat wordt, er reclames zijn en nieuwsberichten. Deze hebben veel meer impact dan puur muziek. Wil je minder prikkels stapelen dan kun je daarom beter naar Spotify of Tidal luisteren dan naar de radio. Maar als je het leuk vind om radio te luisteren, zeker blijven doen. Ik leg alleen uit hoe het werkt.
Als je gaat multitasken zorg je ervoor dat je heel veel prikkels gelijktijdig binnenkrijgt. Dat worden dan als snel te veel prikkels, waardoor je overprikkeld raakt. Multitasken is niet alleen een email beantwoorden tijdens een vergadering, maar ook het voorbeeld dat ik eerder noemde van het versturen van een appje terwijl je de hond uitlaat is een vorm van multitasken.
De neiging tot multitasken is bij ieder mens aanwezig. Maar als het druk en onrustig in je hoofd is, juist dan wil je brein heel graag gaan multitasken. En juist dan is het niet handig, want daarmee wordt de overprikkeling alleen maar erger.
Het belangrijkste is dat je hier bewust van bent en dat je probeert te herkennen als je aan het multitasken bent. Als je het moeilijk vindt om te stoppen met dan zijn er twee dingen die je kunt doen om je beter te trainen in het concentreren op één ding gelijktijdig doen.
De eerste oefening is een paar keer per week minimaal 20 minuten lezen van een boek je kunt ook iedere dag minimaal 15 minuten mediteren. Beide mag natuurlijk ook. Al binnen twee weken zul je merken dat je beter en langer kunt concentreren. En dat de neiging om te multitasken minder vaak aanwezig is.
Door minder te plannen op een dag ga je ook minder prikkels stapelen. Je krijgt niet alleen minder prikkels binnen, maar er komen ook automatisch meer prikkelvrije of prikkelarme periodes tussen al je activiteiten. Doordat je brein tussendoor even tot rust kan komen is de kans op overprikkeling kleiner. Probeer daarom niet gelijk met je sporttas de deur uit te rennen nadat je thuis bent gekomen, maar neem even de tijd om rustig op de bank te zitten en een kopje thee te drinken of om eventjes in je tuin rond te lopen en wat dorre blaadjes weg te plukken.
Ik weet dat dit in praktijk heel moeilijk kan zijn als je al heel veel prikkels hebt gehad en het druk en onrustig in je hoofd is. Maar als het je lukt, dan helpt het echt, je zult het merken. Je zult minder gehaast op je fiets of in je auto zitten op weg naar de tennisbaan, sportschool of voetbalveld.
Als ik merk dat overprikkeling op de loer ligt dan zorg voor prikkelvrije tijd voor mezelf. Dat kan zijn een uurtje, een halve dag, of misschien wel een hele dag. En ik communiceer dat ook naar anderen toe: “ja ik vind het ook leuk om af te spreken dit weekend, maar ik heb even prikkelvrije tijd nodig”.
Sommige mensen vinden het handig om vaste prikkelvrije tijd in de dag of in de week in te plannen. Andere die nemen prikkelvrije tijd op het moment dat ze merken dat door een te veel aan prikkels het druk in hun hoofd is en dat een prikkelvrije ochtend ervoor zorgt dat het weer wat rustig wordt.
Zoals ik al eerder aangaf is er niet een grens waarop je kunt zeggen. Nu is er niets aan de hand en nu ben ik overprikkeld. Ja er is een druppel die de emmer doet overlopen, maar er is al een pad aan signalen aan vooraf gegaan.
Voordat je hoofdpijn krijgt van een te veel aan prikkels, heb je misschien een uur eerder snel je boterhammen weggewerkt tijdens het beantwoorden van een aantal e-mails. Dat was eigenlijk al je eerste signaal dat je overprikkeld aan het raken was.
Ga de signalen van overprikkeling herkennen die voor jou een eerste waarschuwing kunnen zijn, waardoor je actie kunt ondernemen. Dit kunnen fysieke signalen zijn, bijvoorbeeld je voelt je gejaagd, maar ook indirecte signalen zoals je theeglas dat je niet in de vaatwasser hebt gezet na het ontbijt.
Dit ontdekken kost wat tijd, maar als je ze herkend hebt, gaat het je echt helpen.
Zoals ik al eerder aangaf, zorgt je telefoon bij veel mensen voor heel veel prikkels. Daarom de tip dat als je last van overprikkeling en daardoor drukte en onrust in je hoofd halveer dan je schermtijd.
Met deze schermtijd bedoel ik niet de tijd die besteed aan het schrijven van een document in Word, of het werken in een ingewikkeld Excel-spreadsheet. Bij het halveren van je schermtijd doel ik op:
Want dit zijn de activiteiten op je schermen die voor de meeste en meest intense prikkels zorgen.
Als je op dit moment 5 uur besteed aan dit soort schermactiviteiten, dan ga je dus proberen om hier nog maar 2,5 uur aan te besteden. En besteed je hier nu 1 uur per dag aan dan wordt de nieuwe regel 30 minuten per dag.
Als je dit voor elkaar hebt en je merkt dat je minder vaak, minder snel overprikkelt raakt, dan is dat mooi. En natuurlijk kun je daarna weer halveren als je dat wilt.
Halveren kun je doen door bijvoorbeeld:
Je zult merken dat het halveren van je schermtijd niet eenvoudig is. Je kunt het zelfs zonder overdrijven moeilijk noemen. Dat komt door die dopamine-shotjes waar ik het eerder over had. Je telefoon zal je een tijdje proberen te blijven verleiden om je scherm te pakken. Maar gelukkig zul je merken dat deze behoefte binnen een paar dagen snel minder wordt. En je als je gewoon begint met geen telefoon tijdens het ontbijt of in de trein, dan heb je de eerste stap gezet. Daarna komt de volgende.
En je hoeft je schermtijd niet te halveren, je moet dit alleen maar doen als je veel prikkels binnenkrijgt, je hier last hebt en dit graag wil veranderen. En alleen als je denkt dat minder schermtijd je hierbij zal helpen. Als je er zelf niet in gelooft dat het je iets op gaat leveren, ga je het namelijk niet voor elkaar krijgen.
Ik heb je in dit artikel al veel informatie gegeven over te veel aan prikkels, overprikkeling en hoe je weer rust in je hoofd kunt krijgen en zo het optimale uit je brein kunt halen. Ik wil daar nog twee zaken aan toe voegen.
Als je hoog gevoelig bent, ADD, ADHD hebt, of aan een hersenaandoening leidt dan heb je waarschijnlijk eerder last van overprikkeling.
Ik denk niet dat iedereen in het drukke Nederland waarin we nu leven de hele dag met rust in het hoofd rond kan lopen en nooit overprikkeld raakt. Sterker nog ik denk dat niemand dat kan. Ik ben er wel van overtuigd dat iedereen veel minder overprikkeld kan raken. Ik wil met de tips niet de indruk wekken dat het onmogelijke mogelijk is.
Sommige mensen zullen het grootste deel van de week zo rustig en stabiel zijn als zen-boeddhist, andere zullen altijd voorzichtig moeten zijn tegen overprikkeling. Probeer dat voor jezelf te accepteren als je eerder je prikkelgrens bereikt als je graag zou willen.
Als je hoog gevoelig bent, of als je add of adhd hebt dan zul je eerder tegen een te veel aan prikkels aanlopen. Maar ook in dat geval hoop ik dat je iets aan dit artikel hebt, en te veel prikkels en overprikkeling zo vaker kunt voorkomen.
En dat geldt natuurlijk ook als je een (tijdelijke) hersenaandoening hebt. Als je een hersenschudding hebt dan is 10 minuten fel licht of een drukke bakkerswinkel al snel te veel. Je dag zal dan misschien wel grotendeels uit prikkelvrije tijd bestaan, terwijl voor een ander, een prikkelvrij zondagochtend meer dan voldoende is.
Wat je eigen situatie ook is, voor iedereen geldt dat het minder snel en minder hard stapelen van prikkels belangrijk is. Minder prikkels in de ochtend zorgt ervoor dat je extra prikkels in de middag beter kunt verwerken. En het geldt ook voor iedereen dat multitasken de kans op overprikkeling vergroot en dat je sneller je prikkelgrens hebt bereikt. Probeer dit zo veel mogelijk te voorkomen.
Als je snapt hoe je eigen brein werkt. Als je bijvoorbeeld begrijpt waarom:
En natuurlijk als je alles over prikkels en overprikkeling wilt leren: Volg dan één van onze trainingen. Als je eenmaal snapt hoe je brein werkt, dan gaat er een hele nieuwe wereld voor je open.
Je kunt de training Slim Werken volgen, dan leer je hier in het onderdeel Rust in je hoofd alles over. Daarnaast leer je tijdens deze dag alles over Grip op je werk en hoe kun je elke dag een beetje slimmer gaan werken. Op deze manier kun je je time management verbeteren en je werkdruk verlagen.
Als je niet de hele training van 1 dag wilt volgen, maar alleen geïnteresseerd bent in het de werking van je brein en hoe je hier slim mee om kunt gaan, dan kun je ook een workshop Rust in je hoofd, of Haal het optimale uit je brein volgen samen met je collega’s. Ook komen we graag als inspirerend spreker meer vertellen over de werking van je eigen brein.